Unijna polityka jakości ma na celu ochronę nazw konkretnych produktów, aby promować ich unikalne cechy, związane z ich pochodzeniem geograficznym oraz tradycyjną wiedzą specjalistyczną.
Nazwom produktów można przyznać „oznaczenie geograficzne”, jeżeli mają one szczególny związek z miejscem, w którym są wytwarzane. Dzięki oznaczeniom geograficznym konsumenci mają zaufanie do produktów wysokiej jakości i mogą je łatwo rozpoznać na rynku, a producentom łatwiej jest prowadzić sprzedaż swoich produktów.
Produkty, które są brane pod uwagę lub uzyskały oznaczenie geograficzne, widnieją w rejestrach oznaczeń geograficznych. Rejestry zawierają również informacje o specyfikacji geograficznej i specyfikacji dotyczącej produkcji w odniesieniu do każdego produktu.
Oznaczenia geograficzne stanowią własność intelektualną i dlatego odgrywają coraz większą rolę w trakcie negocjacji handlowych między UE i innymi państwami.
UE stworzyła też inne systemy jakości dla produktów wytwarzanych w tradycyjny sposób lub na obszarach charakteryzujących się trudnymi warunkami naturalnymi, takich jak góry czy wyspy.
Oznaczenia geograficzne (OG)
Oznaczenia geograficzne ustanawiają prawa własności intelektualnej do konkretnych produktów, których cechy jakości są ściśle związane z obszarem ich produkcji.
Oznaczenia geograficzne:
- ChNP – chroniona nazwa pochodzenia (produkty spożywcze i wino)
- ChOG – chronione oznaczenie geograficzne (produkty spożywcze i wino)
- OG – oznaczenie geograficzne (napoje spirytusowe).
Unijny system oznaczeń geograficznych chroni nazwy produktów, które pochodzą z konkretnych regionów i mają określone cechy jakości lub cieszą się renomą w związku z terytorium ich produkcji. Różnice między systemami ChNP i ChOG wynikają przede wszystkim z tego, jak duża część surowców musi pochodzić z danego obszaru lub w jakim stopniu proces produkcji musi odbywać się w konkretnym regionie. OG to oznaczenie geograficzne dla napojów spirytusowych.
Chroniona nazwa pochodzenia (ChNP)Nazwy produktów zarejestrowane jako ChNP to nazwy, które mają najmocniejsze powiązania z miejscem geograficznym, w którym te produkty są wytwarzane.
- Produkty: produkty spożywcze, produkty rolne i wina
- Specyfikacje: Każdy etap produkcji, przetwarzania lub przygotowania produktu musi odbywać się w danym regionie. W przypadku win oznacza to, że winogrona muszą pochodzić wyłącznie z obszaru geograficznego, w którym produkuje się dane wino.
- Przykład: Oliwa z oliwek „Kalamata” (ChNP) jest w całości wytwarzana w regionie Kalamata w Grecji, przy użyciu rosnących tam odmian oliwek.
- Znak graficzny: obowiązkowy dla produktów spożywczych i rolnych, nieobowiązkowy dla wina.
Chronione Oznaczenie Geograficzne (ChOG)ChOG podkreśla związek między konkretnym regionem geograficznym a nazwą produktu, przy czym szczególną jakość produktu, jego renomę lub inną cechę można w dużej mierze przypisać jego pochodzeniu geograficznemu.
- Produkty: produkty spożywcze, produkty rolne i wina
- Specyfikacje: W przypadku większości produktów przynajmniej jeden z etapów produkcji, przetwarzania lub przygotowania produktu musi odbywać się w danym regionie. W przypadku win oznacza to, że co najmniej 85 proc. winogron musi pochodzić wyłącznie z obszaru geograficznego, w którym produkowane jest dane wino.
- Przykład: Szynka „Westfälischer Knochenschinken” (ChOG) produkowana jest w Westfalii przy użyciu tradycyjnych technik, ale samo mięso nie pochodzi wyłącznie od zwierząt urodzonych i hodowanych w tym konkretnym regionie Niemiec.
- Znak graficzny: obowiązkowy dla produktów spożywczych i rolnych, nieobowiązkowy dla wina.
- Oznaczenie geograficzne napojów spirytusowych (OG)
OG chroni nazwę napoju spirytusowego pochodzących z konkretnego kraju, regionu lub miejscowości, przy czym szczególną jakość produktu, jego renomę lub inną cechę można przypisać w dużej mierze jego pochodzeniu geograficznemu.
- Produkty: napoje spirytusowe.
- Specyfikacje: W przypadku większości produktów przynajmniej jeden z etapów destylacji lub przygotowania odbywa się w danym regionie. Surowce nie muszą jednak pochodzić z tego regionu.
- Przykład: Irish Whiskey” (OG) wytwarza się w Irlandii od VI w. Odbywa się tam cały proces produkcji – od warzenia przez destylowanie aż po dojrzewanie – lecz surowce nie pochodzą wyłącznie z Irlandii.
- Znak graficzny: nieobowiązkowy w przypadku wszystkich produktów.
Gwarantowana tradycyjna specjalność (GTS)
Oznaczenie „gwarantowana tradycyjna specjalność” (GTS) podkreśla tradycyjne aspekty produktu, takie jak sposób jego wytwarzania i skład, bez powiązania z określonym obszarem geograficznym. Zarejestrowanie nazwy produktu jako GTS chroni ją przed fałszowaniem i nadużywaniem.
- Produkty: produkty spożywcze i rolne
- Przykład: „Gueuze” (GTS) to tradycyjne piwo powstałe w efekcie spontanicznej fermentacji. Produkuje się je generalnie w Brukseli i w jej okolicach. Ponieważ jest to GTS, metoda produkcji tego piwa jest chroniona, ale może ono być mimo to produkowane gdzie indziej.
- Znak graficzny: obowiązkowy w przypadku wszystkich produktów
Inne systemy
Produkty górskie
Określenie jakościowe „produkt górski” podkreśla specyfikę takiego produktu wytwarzanego na obszarach górskich, gdzie panują ciężkie warunki naturalne.
Stosowanie takiego określenia jest korzystne zarówno dla rolników, jak i konsumentów – rolnicy mogą łatwiej sprzedawać produkty, których pewne cechy charakterystyczne są łatwiej rozpoznawalne dla konsumentów.
- Produkty: produkty spożywcze i rolne
- Specyfikacje: Surowce i pasza pochodzą z obszarów górskich. W przypadku produktów przetworzonych ich wytworzenie musi również odbywać się na obszarze górskim.
Produkt z regionów najbardziej oddalonych UE
Trudno jest prowadzić działalność rolniczą w najbardziej oddalonych regionach UE, ponieważ są one wyspami położonymi daleko od Europy, a także panują tam trudne warunki pogodowe i geograficzne. Aby zapewnić większą wiedzę na temat produktów rolnych pochodzących z regionów najbardziej oddalonych UE (francuskie departamenty zamorskie – Gwadelupa, Gujana Francuska, Reunion i Martynika – oraz Azory, Madera i Wyspy Kanaryjskie) opracowano specjalne logo.
- Produkty: produkty spożywcze i rolne
- Specyfikacje: produkcja w regionach najbardziej oddalonych
- Znak graficzny: przykład logo produktów spożywczych i rolnych z regionów najbardziej oddalonych UE
Dobrowolne systemy certyfikacji
Dobrowolne systemy certyfikacji w poszczególnych krajach UE lub prowadzone przez podmioty prywatne również pomagają konsumentom zyskać zaufanie do jakości produktów, które kupują.
Oprócz opisanych tutaj systemów UE istnieje szereg prywatnych i krajowych systemów jakości lub systemów logo dotyczących produktów spożywczych. Takie systemy wiążą się z wieloma inicjatywami i są stosowane między przedsiębiorstwami lub przedsiębiorstwami a konsumentami.
W efekcie konsultacji z zainteresowanymi podmiotami Komisja Europejska opracowała wytyczne przedstawiające najlepsze praktyki, jeśli chodzi o stosowanie takich systemów.
Rozporządzenia w sprawie systemów jakości
Komisja przyjęła szereg rozporządzeń w sprawie stosowania systemów jakości:
Rozporządzenia dotyczące produktów spożywczych i rolnych
Rozporządzenia dotyczące napojów spirytusowych
Rozporządzenia dotyczące produktów górskich
Rozporządzenia dotyczące produktów z regionów najbardziej oddalonych
Wejście w życie nowego rozporządzenia w sprawie OG
13 maja 2024 r. wchodzi w życie nowe rozporządzenie w sprawie oznaczeń geograficznych wina, napojów spirytusowych i produktów rolnych, a także gwarantowanych tradycyjnych specjalności i określeń jakościowych stosowanych fakultatywnie w odniesieniu do produktów rolnych.
Nowe rozporządzenie stanowi udoskonalenie i usprawnienie dotychczasowego systemu oznaczeń geograficznych:
- Wprowadza jednolite ramy prawne oraz skróconą, uproszczoną procedurę rejestracji: połączone zostają różne przepisy dotyczące procedur i ochrony OG w odniesieniu do trzech sektorów (żywności, wina i napojów spirytusowych), co skutkuje jednolitą uproszczoną procedurą rejestracji OG.
- Zwiększa ochronę produktów objętych OG jako składników oraz w internecie: nowe przepisy zwiększają ochronę produktów objętych OG stosowanych jako składnik produktu przetworzonego oraz produktów objętych OG sprzedawanych przez internet. Nowe rozporządzenie wzmacnia również ochronę nazw OG w systemie nazw domen.
- Przewiduje uznanie zrównoważonych praktyk: producenci będą teraz mogli nadać realną wartość swoim działaniom na rzecz zrównoważoności środowiskowej, gospodarczej lub społecznej. Grupa producentów może wprowadzić w odniesieniu do swoich produktów obowiązek stosowania określonych zrównoważonych praktyk. W takim przypadku powinny one zostać uwzględnione w specyfikacji produktu. Producenci mogą również dobrowolnie sporządzić sprawozdanie na temat zrównoważonego rozwoju, które zostanie opublikowane przez Komisję Europejską.
- Wzmacnia pozycję grup producentów: w nowych środkach wprowadza się dobrowolny system uznanych grup producentów produktów objętych OG, który mogą ustanowić kraje UE. Aby system ten był atrakcyjniejszy, takie grupy są uprawnione do zarządzania swoimi oznaczeniami geograficznymi, ich egzekwowania i rozwijania, aby wzmocnić swoją pozycję w łańcuchu wartości.
Źródło: KE
