Czarnogóra i Albania poczyniły największe postępy na drodze do przystąpienia do UE - wynika z opublikowanego pakietu rozszerzeniowego.
Komisja Europejska przyjęła roczny pakiet rozszerzeniowy, w którym przedstawia kompleksową ocenę postępów poczynionych przez partnerów objętych procesem rozszerzenia w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy. Tegoroczny pakiet potwierdza, że dynamika rozszerzenia jest jednym z priorytetów UE. Potwierdza również, że przystąpienie nowych państw członkowskich jest w coraz większym stopniu możliwe.
Zachowanie spójności i stosowanie podejścia opartego na osiągnięciach ma kluczowe znaczenie dla pomyślnego przystąpienia do UE. Czarnogóra, Albania, Ukraina, Republika Mołdawii, Serbia, Macedonia Północna, Bośnia i Hercegowina, Kosowo, Turcja i Gruzja kontynuują swoją drogę do UE. Tempo ich reform, w szczególności w dziedzinie demokracji, praworządności i praw podstawowych, bezpośrednio wpływa na tempo akcesji. Postępy te przynoszą korzyści zarówno aspirującym państwom członkowskim, jak i obecnym państwom członkowskim UE, wspierając dobrobyt, demokrację, bezpieczeństwo i stabilność, a jednocześnie otwierając nowe możliwości dla obywateli i przedsiębiorstw, takie jak inwestycje strategiczne i otwarcie jednolitego rynku.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała: „Jesteśmy bardziej niż kiedykolwiek zaangażowani w urzeczywistnienie rozszerzenia UE. Ponieważ większa Unia oznacza silniejszą i bardziej wpływową Europę na arenie światowej. Rozszerzenie jest jednak procesem opartym na osiągnięciach. Nasz pakiet zawiera konkretne zalecenia dla wszystkich naszych partnerów. A do nich wszystkich mówimy: Przystąpienie do UE to wyjątkowa oferta. Obietnica pokoju, dobrobytu i solidarności. Dzięki odpowiednim reformom i silnej woli politycznej nasi partnerzy mogą wykorzystać tę szansę".
Oceny, wraz z zaleceniami i wytycznymi dotyczącymi priorytetów w zakresie reform, stanowią dla partnerów objętych procesem rozszerzenia plan działania prowadzący do członkostwa w UE. Komisja pozostaje w pełni zaangażowana we wspieranie przyszłych państw członkowskich w tej drodze. Stopniowa integracja aspirujących członków z jednolitym rynkiem wzmacnia więzi z Unią już przed ich przystąpieniem. W ciągu ostatniego roku poczyniono znaczne postępy. W związku z tym, że rozszerzenie jest wyraźnym celem politycznym obecnej kadencji, Komisja zobowiązuje się do zapewnienia zarówno gotowości aspirujących członków, jak i gotowości UE do ich przyjęcia. W tym celu wkrótce zostanie przedstawiony komunikat w sprawie szczegółowych przeglądów polityki i reform.
W celu zapewnienia, aby nowe państwa członkowskie nadal zabezpieczały i utrzymywały swoje osiągnięcia w zakresie praworządności, demokracji i praw podstawowych, przyszłe traktaty akcesyjne powinny zawierać silniejsze zabezpieczenia przed regresem zobowiązań podjętych podczas negocjacji akcesyjnych.
Skuteczna komunikacja, a także przeciwdziałanie zagranicznym manipulacjom informacjami i ingerencjom w informacje, w tym dezinformacji, jest imperatywem strategicznym.
Komisja jest również gotowa wspierać wysiłki państw członkowskich na rzecz dalszego umacniania zaufania publicznego do tego procesu i wspierania procesu rozszerzenia w dążeniu do uzyskania niezbędnej legitymacji.
Główne wnioski
Czarnogóra poczyniła znaczne postępy na drodze do przystąpienia do UE, zamykając w ciągu ostatniego roku cztery rozdziały negocjacyjne. Zobowiązanie Czarnogóry do tymczasowego zamknięcia kolejnych rozdziałów do końca 2025 r. odzwierciedla jej zaangażowanie na rzecz integracji europejskiej. Utrzymanie stałych postępów w zakresie reform i dążenie do ciągłego szerokiego konsensusu politycznego mają kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celu tego kraju, jakim jest zakończenie negocjacji akcesyjnych do końca 2026 r. Pod warunkiem utrzymania tempa reform Czarnogóra jest na dobrej drodze do osiągnięcia tego ambitnego celu.
Albania poczyniła znaczne postępy – w ciągu ostatniego roku otwarto cztery klastry. Przygotowania do otwarcia ostatniego klastra w tym roku są bardzo zaawansowane. Poczyniono postępy w kwestiach podstawowych, w szczególności w zakresie reformy wymiaru sprawiedliwości oraz walki z przestępczością zorganizowaną i korupcją. Obecnie konieczne są dalsze wysiłki w celu spełnienia kryteriów pośrednich w ramach kwestii podstawowych, co utoruje drogę do rozpoczęcia zamykania rozdziałów negocjacyjnych po przeprowadzeniu niezbędnych reform sektorowych. Osiągnięcie celu Albanii, jakim jest zakończenie negocjacji do 2027 r., zależy od utrzymania tempa reform i wspierania pluralistycznego dialogu politycznego. Z zastrzeżeniem utrzymania tempa reform Albania jest na dobrej drodze do osiągnięcia tego ambitnego celu.
Pomimo niesłabnącej rosyjskiej wojny napastniczej Ukraina pozostaje mocno zaangażowana na drodze do przystąpienia do UE, pomyślnie zakończyła proces monitorowania i poczyniła postępy w zakresie kluczowych reform. Ukraina przyjęła plany działania dotyczące praworządności, administracji publicznej i funkcjonowania instytucji demokratycznych, a także plan działania dotyczący mniejszości narodowych, który Komisja oceniła pozytywnie. Ukraina spełniła warunki wymagane do otwarcia klastrów: jeden (podstawowe), sześć (stosunki zewnętrzne) i dwa (rynek wewnętrzny). Komisja oczekuje, że Ukraina spełni warunki otwarcia pozostałych trzech klastrów i pracuje nad zapewnieniem, aby Rada była w stanie przyspieszyć otwarcie wszystkich klastrów przed końcem roku. Rząd Ukrainy zasygnalizował swój cel, jakim jest tymczasowe zamknięcie negocjacji akcesyjnych do końca 2028 r. Komisja jest zdecydowana wspierać ten ambitny cel, ale uważa, że aby go osiągnąć, konieczne jest przyspieszenie tempa reform, zwłaszcza w odniesieniu do kwestii podstawowych, w szczególności praworządności.
W obliczu ciągłych zagrożeń hybrydowych i prób destabilizacji kraju Mołdawia poczyniła znaczne postępy na ścieżce akcesyjnej, pomyślnie kończąc proces screeningu. Pierwszy szczyt UE–Mołdawia w lipcu 2025 r. stanowił nowy etap współpracy i integracji. Mołdawia przyjęła plany działania dotyczące praworządności, administracji publicznej i funkcjonowania instytucji demokratycznych, które Komisja oceniła pozytywnie. W ocenie Komisji Mołdawia spełniła warunki wymagane do otwarcia klastrów: jeden (podstawowe), sześć (stosunki zewnętrzne) i dwa (rynek wewnętrzny). Komisja oczekuje, że Mołdawia spełni również warunki otwarcia pozostałych trzech klastrów i pracuje nad zapewnieniem, aby Rada była w stanie przyspieszyć otwarcie wszystkich klastrów przed końcem roku. Rząd Mołdawii zasygnalizował swój cel, jakim jest tymczasowe zamknięcie negocjacji akcesyjnych do początku 2028 r. Komisja jest zdecydowana wspierać ten ambitny, ale możliwy do osiągnięcia cel, pod warunkiem że Mołdawia przyspieszy obecne tempo reform. Kluczowe znaczenie ma utrzymanie tempa reform, wzmocnione silnym poparciem parlamentu dla europejskiej drogi tego kraju po wrześniowych wyborach.
Polaryzacja w serbskim społeczeństwie pogłębiła się w związku z masowymi protestami odbywającymi się w całej Serbii od listopada 2024 r., co odzwierciedla rozczarowanie obywateli m.in. korupcją oraz postrzeganym brakiem rozliczalności i przejrzystości w połączeniu z przypadkami nadmiernego użycia siły wobec demonstrantów i naciskami na społeczeństwo obywatelskie. Doprowadziło to do coraz trudniejszego otoczenia, w którym retoryka prowadząca do podziałów doprowadziła do poważnego spadku zaufania wśród zainteresowanych stron, co z kolei wpływa na proces akcesyjny. Reformy uległy znacznemu spowolnieniu. Uznając pewne niedawne wydarzenia, takie jak wznowienie procedury wyboru nowej Rady organu regulacyjnego ds. mediów elektronicznych (REM) oraz postępy w procesie legislacyjnym dotyczącym ustawy o jednolitym rejestrze wyborców, które obecnie muszą zostać zakończone i wdrożone, a także niedawne zwiększenie dostosowania do wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE, które należy kontynuować, należy zrobić więcej. Oczekuje się, że Serbia przezwycięży ogólnie zastój w dziedzinie sądownictwa i praw podstawowych oraz pilnie odwróci regres w zakresie wolności wypowiedzi i erozji wolności akademickiej. Ocena Komisji z 2021 r., zgodnie z którą Serbia spełniła kryteria otwierające dla klastra 3 (konkurencyjność i wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu), pozostaje aktualna.
Macedonia Północna kontynuowała prace nad planami działania na rzecz praworządności, reformy administracji publicznej i funkcjonowania instytucji demokratycznych, a także nad planem działania na rzecz ochrony mniejszości. Konieczne są dalsze szybkie i zdecydowane działania w odniesieniu do kryteriów otwarcia, zgodnie z ramami negocjacyjnymi, z myślą o jak najszybszym otwarciu pierwszego klastra i po spełnieniu odpowiednich warunków. Macedonia Północna powinna zintensyfikować wysiłki na rzecz utrzymania praworządności poprzez ochronę niezależności i integralności sądownictwa oraz wzmocnienie walki z korupcją. Kraj ten musi również przyjąć niezbędne zmiany konstytucyjne w celu włączenia do konstytucji obywateli mieszkających w granicach państwa i należących do innych osób, takich jak Bułgarzy, zgodnie z konkluzjami Rady z lipca 2022 r., które kraj ten zobowiązał się zainicjować i osiągnąć.
W Bośni i Hercegowinie kryzys polityczny w Republice Serbskiej i koniec koalicji rządzącej osłabiły postępy w przystąpieniu do UE, co doprowadziło do ograniczonych reform, a mianowicie w zakresie ochrony danych i kontroli granic, a także podpisania umowy o statusie Fronteksu. Pozytywne jest to, że Bośnia i Hercegowina przedłożyła Komisji Europejskiej we wrześniu 2025 r. swój program reform. W następstwie niedawnych zmian instytucjonalnych w Republice Serbskiej Bośnia i Hercegowina ma możliwość przeprowadzenia reform na drodze do UE. Aby skutecznie rozpocząć negocjacje akcesyjne, władze muszą przede wszystkim sfinalizować i przyjąć ustawy o reformie sądownictwa, w pełnej zgodności ze standardami europejskimi, oraz wyznaczyć głównego negocjatora.
Kosowo nadal angażuje się na rzecz swojej europejskiej drogi, ciesząc się dużym poparciem społecznym. Opóźnienie w tworzeniu instytucji po lutowych wyborach parlamentarnych spowolniło postępy w reformach związanych z UE. Aby Kosowo mogło wrócić na drogę do UE, konieczne jest zacieśnienie współpracy międzypartyjnej i ponowne nadanie tym reformom priorytetów. Normalizacja stosunków z Serbią i realizacja zobowiązań wynikających z dialogu pozostają integralną częścią europejskiej perspektywy Kosowa. Na wniosek Rady Komisja jest gotowa przygotować opinię w sprawie wniosku Kosowa o członkostwo. Komisja podjęła pierwsze kroki w celu stopniowego zniesienia środków wprowadzonych wobec Kosowa od maja 2025 r. Kolejne kroki są nadal uzależnione od trwałej deeskalacji na północy. Komisja zamierza dalej znosić te środki, pod warunkiem że po drugiej turze wyborów lokalnych nastąpi uporządkowane przekazanie władzy lokalnej na północy i utrzyma się deeskalacja.
Turcja pozostaje krajem kandydującym i kluczowym partnerem UE. Zgodnie z konkluzjami Rady Europejskiej z kwietnia 2024 r. UE rozwija stosunki z Turcją w sposób stopniowy, proporcjonalny i odwracalny, angażując się w realizację wspólnych priorytetów. Wznowienie rozmów ugodowych na Cyprze jest kluczowym elementem współpracy. Jednocześnie coraz częstsze działania prawne przeciwko działaczom i partiom opozycyjnym, a także wiele innych aresztowań budzą poważne obawy co do przestrzegania przez Turcję wartości demokratycznych. Chociaż dialog na temat praworządności nadal ma kluczowe znaczenie dla stosunków między UE a Turcją, nie zajęto się jeszcze kwestią pogorszenia standardów demokratycznych, niezależności sądów i praw podstawowych. Negocjacje akcesyjne z Turcją pozostają w martwym punkcie od 2018 r.
W 2024 r. Rada Europejska stwierdziła, że proces przystąpienia Gruzji do UE został de facto wstrzymany. Od tego czasu sytuacja znacznie się pogorszyła, a poważny regres demokracji naznaczony był szybką erozją praworządności i poważnymi ograniczeniami praw podstawowych. Obejmuje to przepisy poważnie ograniczające przestrzeń społeczeństwa obywatelskiego, podważające wolność wypowiedzi i zgromadzeń oraz naruszające zasadę niedyskryminacji. Władze Gruzji muszą pilnie odwrócić swój regres demokratyczny i podjąć kompleksowe i wymierne wysiłki w celu rozwiązania nierozstrzygniętych problemów i kluczowych reform wspieranych przez współpracę międzypartyjną i zaangażowanie obywatelskie, zgodnie z wartościami UE. W następstwie konkluzji Rady Europejskiej z grudnia 2024 r. i w świetle dalszego regresu Gruzji Komisja uznaje Gruzję za kraj kandydujący wyłącznie z nazwy. Władze Gruzji muszą wykazać zdecydowane zaangażowanie na rzecz odwrócenia kursu i powrotu na ścieżkę akcesyjną do UE.
Kolejne kroki
Teraz do Rady należy rozważenie zaleceń Komisji i podjęcie decyzji w sprawie dalszych kroków w procesie rozszerzenia.
Kontekst
Rozszerzenie jest procesem opartym na obiektywnych postępach każdego z krajów objętych procesem rozszerzenia. UE wspiera wzmacnianie instytucji, demokratyczne rządy i reformy administracji publicznej w tych krajach.
Wspierając stopniową integrację, UE przynosi korzyści jeszcze przed przystąpieniem. Inicjatywy takie jak plan wzrostu gospodarczego dla Bałkanów Zachodnich o wartości 6 mld euro, plan wzrostu gospodarczego dla Mołdawii o wartości 1,9 mld euro oraz Instrument na rzecz Ukrainy o wartości 50 mld euro umożliwiają krajom postępy w reformach, a także ustanowienie silniejszych powiązań z UE, np. poprzez stopniową integrację i udział w SEPA oraz „Roam Like at Home”.
Każde rozszerzenie uczyniło Unię silniejszą. Kiedy dziesięć krajów przystąpiło do UE w 2004 r., była to największa ekspansja Unii w historii. W ciągu dwóch dekad od tego czasu poziom życia nowo przybyłych podwoił się, bezrobocie spadło o prawie połowę, oczekiwana długość życia wzrosła z 75 do 79 lat, ubóstwo i wykluczenie społeczne gwałtownie spadły, a 6 mln nowych miejsc pracy zostało utworzonych. W przypadku obecnych członków handel zwiększył się od tego czasu ponad pięciokrotnie, a jednocześnie utworzono 20 mln miejsc pracy. W całej UE jednolity rynek zyskał wówczas 74 mln nowych konsumentów, a gospodarka UE wzrosła o 27 % pomimo globalnych kryzysów.
Źródło: UE
