Europa mierzy się z niedoborem nauczycieli, spadkiem podstawowych umiejętności i rosnącym zapotrzebowaniem na specjalistów STEM. Jednocześnie polscy studenci nadal wyróżniają się na tle UE — choć od kilku lat ich kluczowe kompetencje wyraźnie słabną. Takie wnioski płyną z najnowszego Monitora Kształcenia i Szkolenia Komisji Europejskiej.
Komisja Europejska opublikowała kolejne wydanie dorocznego Monitora Kształcenia i Szkolenia — raportu, który dostarcza pogłębionej analizy kondycji systemów edukacyjnych w państwach członkowskich. W tegorocznej edycji szczególny nacisk położono na edukację STEM oraz na rozwój podstawowych umiejętności młodzieży i dorosłych. Dokument prezentuje najważniejsze trendy, opisuje reformy i wskazuje zarówno sukcesy, jak i obszary wymagające pilnych działań.
Monitor Kształcenia i Szkolenia (ETM) śledzi postępy krajów UE w realizacji siedmiu kluczowych celów edukacyjnych wyznaczonych w rezolucji Rady z 2021 r. Raport jest więc nie tylko przeglądem danych, ale również barometrem zmian na drodze do Europejskiego Obszaru Edukacji.
STEM na pierwszym planie
W centrum tegorocznej odsłony znalazły się nauki ścisłe, technologia, inżynieria i matematyka. Choć większość państw poczyniła w tych dziedzinach wyraźne postępy, liczba studentów wybierających kierunki STEM pozostaje niska. W 2023 r. udział osób rozpoczynających kształcenie zawodowe w tym obszarze wyniósł jedynie 36,3%, a w szkolnictwie wyższym zaledwie 26,9%. Kobiety wciąż są znacząco niedoreprezentowane.
Raport składa się z siedmiu rozdziałów obejmujących najważniejsze aspekty edukacji — od STEM, przez umiejętności podstawowe i cyfrowe, po wczesną edukację, szkolnictwo, VET, szkolnictwo wyższe i edukację dorosłych. Taka struktura pozwala uchwycić pełny obraz sytuacji w Europie.
Najważniejsze wnioski z raportu UE
W 2023 r. tylko 42,5% uczniów osiągnęło poziom kompetencji cyfrowych poniżej minimalnego progu. Choć zdecydowana większość dzieci powyżej 3. roku życia korzysta z systemów opieki i edukacji wczesnoszkolnej (94,6%), to w przypadku dzieci młodszych odsetek ten spada do 39,3%.
Ogromnym wyzwaniem pozostaje nierówność edukacyjna – jedynie 16,3% uczniów z mniej uprzywilejowanych środowisk osiąga dobre wyniki w czytaniu, matematyce i naukach przyrodniczych. Pozytywnym sygnałem jest jednak wzrost liczby osób zdobywających wykształcenie wyższe – w 2023 r. było ich już 250 tys., co przybliża UE do celu na 2030 r.
Polska na tle UE – najważniejsze obserwacje
Raport dotyczący Polski podkreśla kilka kluczowych zjawisk:
Polscy studenci osiągają wyniki powyżej średniej UE, ale od 2018 r. obserwuje się wyraźny spadek podstawowych kompetencji.
Trwa przygotowywanie reformy programowej, która ma mocniej akcentować rozwój kompetencji kluczowych.
Niedobór nauczycieli nadal stanowi poważny problem dotykający zarówno szkoły, jak i przedszkola – pomimo wprowadzania środków poprawiających warunki pracy.
Polska osiągnęła cel dotyczący uczestnictwa w edukacji przedszkolnej dzieci powyżej 3. roku życia; wyzwaniem pozostaje zwiększenie dostępności i jakości opieki dla młodszych dzieci.
Kraj spełnił cel dotyczący odsetka osób z wykształceniem wyższym, jednak:
pula specjalistów STEM jest wciąż zbyt mała,
kształcenie zawodowe nie zapewnia wystarczająco wysokiej skuteczności,
udział dorosłych w edukacji pozostaje niski, co ogranicza rozwój kompetencji na rynku pracy.
Polska realizuje inicjatywy na rzecz popularyzacji kierunków STEM. Choć udział kobiet w tych dziedzinach jest wyższy niż średnia UE, ogólna liczba studentów STEM nadal pozostaje niewystarczająca.
Wdrażane są również działania wzmacniające umiejętności cyfrowe uczniów i studentów, ale polityka w zakresie edukacji dorosłych nadal wymaga usprawnienia.
Źródło: KE
