Ostatnie w tym roku spotkanie z cyklu „Gorzowskie rozmowy o prawie” poświęciliśmy jednemu z najpoważniejszych i najbardziej palących problemów społecznych: zabójstwom kobiet oraz przemocy motywowanej płcią. Wydarzenie miało charakter ekspercki i analityczny, a jego celem było nie tylko opisanie skali zjawiska, lecz przede wszystkim wskazanie realnych luk systemowych oraz możliwych kierunków zmian.
Prelekcję wygłosiła dr hab. Magdalena Grzyb z Uniwersytet Jagielloński, a rozmowę moderowała prof. Aleksandra Szczerba z Akademia im. Jakuba z Paradyża, ekspertka Team Europe. Spotkanie zorganizowaliśmy we współpracy z Sądem Okręgowym w Gorzowie Wielkopolskim oraz Wydziałem Prawa i Bezpieczeństwa AJP.
Kluczowe ustalenia i diagnoza problemu
Analiza przedstawiona podczas spotkania jednoznacznie pokazała, że zabójstwa kobiet – w tym kobietobójstwo (femicide) – nie są jedynie podkategorią przestępstw przeciwko życiu, lecz zjawiskiem o odrębnym kontekście i mechanizmach. Wnioski, które wybrzmiały najmocniej, dotyczą kilku obszarów:
Skala przemocy partnerskiej – zdecydowana większość kobiet-ofiar ginie z rąk obecnych lub byłych partnerów. To fakt, który nakazuje koncentrować działania prewencyjne na przemocy domowej i relacyjnej.
Brak pełnych danych – niedostateczna statystyka relacji sprawca–ofiara utrudnia projektowanie skutecznych polityk publicznych i ocenę efektywności już wdrażanych rozwiązań.
Procesualny charakter przemocy – zabójstwo niemal zawsze poprzedza wieloletnia eskalacja agresji. Tak zwane „błahe powody” są w istocie finałem długotrwałego procesu, a nie jego przyczyną.
Niewspółmierne sankcje karne – obecne kary za znęcanie się (art. 207 k.k.) nie odzwierciedlają skali krzywdy i nie pełnią wystarczającej funkcji prewencyjnej.
Bariery po stronie ofiar – wycofywanie zawiadomień wynika przede wszystkim z lęku, zależności ekonomicznej i braku bezpiecznych alternatyw. To system powinien kompensować te deficyty, a nie przerzucać odpowiedzialność na ofiarę.
Propozycje zmian systemowych
Szczególnie istotnym rezultatem spotkania było sformułowanie konkretnych rekomendacji. Wśród nich na pierwszy plan wysunęły się:
Wydłużenie pobytu w Ośrodkach Interwencji Kryzysowej do 6–9 miesięcy. Obecne limity (do 3 miesięcy) są niewystarczające, by ofiary mogły realnie się usamodzielnić, znaleźć pracę i bezpieczne mieszkanie oraz odbudować poczucie stabilności.
Wdrożenie zasady „złotej godziny” – natychmiastowej, skoordynowanej reakcji instytucji tuż po zgłoszeniu przemocy. To moment, w którym ofiara jest gotowa mówić i przyjąć pomoc; opóźnienia często prowadzą do jej wycofania się i dalszej eskalacji zagrożenia.
Wnioski
Wydarzenie potwierdziło, jak ogromna jest potrzeba merytorycznej, opartej na danych debaty oraz współpracy środowisk: akademickiego, prawniczego i instytucjonalnego. Przemoc wobec kobiet nie jest problemem jednostkowym – to wyzwanie systemowe, wymagające zmian legislacyjnych, organizacyjnych i kulturowych.
Cieszymy się, że „Gorzowskie rozmowy o prawie” stały się przestrzenią, w której można nie tylko diagnozować problemy, ale również formułować konkretne postulaty. Jako organizatorzy deklarujemy gotowość do dalszych działań na rzecz wzmacniania systemu ochrony ofiar i inicjowania rozmów, które przekładają się na realne bezpieczeństwo kobiet.
